नेवाः लागाय् नेवाः स्वायत्त राज्य पलिस्था यायेगु आन्दोलनया नेतृत्व यानाः न्ह्याःवयाच्वंगु नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिपाखें नेवाः राज्य दुने नेवाःतय्गु राजनीतिक अधिकार गय् यानाः सुनिश्चित जुइ धइगु विषयय् सहलह ब्याकेत नेवाः राजनीतिक सम्मेलन यायेत्यंगु दु । नेवाःतय्सं आः तक जातीय अधिकार, भाषिक अधिकार वा मेमेगु अधिकारया खँ ब्याकेत जक थज्याःगु सम्मेलन याना वयाच्वंगु खः । तर थुगुसी थ्व सिबें पाक्क नेवाःतय् राज्य व अन दुने नेवाःतय् अधिकार धइगु विषययात कयाः देय्न्यंकंया नेवाःत छथाय् मुनाः थ्व सम्मेलन यायेत्यंगु खः ।
खतुं नेवाःतय् राजनीतिक मुद्दायात कयाः नेवाः देय् दबूपाखें नं राजनीतिक सम्मेलन मयाःगु मखु । तर व देय् दबूया जक प्रतिनिधित च्वनाः याःगु सम्मेलन खः । थुगुसी जुइत्यंगु सम्मेलनय् थीथी राजनीतिक पार्टीया जातीय कवःया प्रतिनिधितय्सं ब्वति कायेत्यंगु दु । उकिं थुगुसी जुइगु सम्मेलनया बिस्कं महत्व दु । नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिइ एनेकपा माओवादी, नेपाली कांग्रेस, नेकपा-एमाले व नेपाः राष्ट्रिय पार्टीया कवः नं दुजःया रुपय् च्वनाच्वंगु दु । उकिं सम्मेलनय् थ्व पार्टीया प्रतिनिधितय्सं नं सक्रिय रुपं ब्वति काइगु जुयाच्वंगु दु । थ्व ल्याखं नेवाः राजनीतियात कयाः राजनीतिक पार्टीया नेवाः प्रतिनिधितय्सं समेत ब्वति कयाः सम्पन्न जुइत्यंगु न्हापांगु राजनीतिक सम्मेलन थ्वहे खः धाःसां जिउ ।
सम्मेलनय् न्ह्यब्वयेगु लागिं थीथी राजनीतिक दस्तावेज तयार यानातःगु दु । थुकी खास यानाः नेवाः स्वायत्त राज्यया भूगोल, अन दुने च्वंपिं आदिवासी नेवाःतय्त दइगु अग्राधिकार, अन दुने च्वंपिं गैर नेवाःतय्गु अधिकार, मेमेगु प्रदेशय् च्वनीपिं नेवाःतय् अधिकार आदि थेंज्याःगु ज्वलन्त व सकस्यां चिउताःया विषय जुयाच्वंगु सवालय् थीथी नीति पारित याइगु खँ ग्वसाःखलकं धाःगु दु । संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं तयार याःगु १४ प्रदेशया नक्साय् नेवाः प्रदेशयात तसकं म्हो जक भूगोल बियातःगु दु । जनसंख्याया ल्याखं तामांग जाति ति हे ल्याः दुपिं नेवाःतय्त भूगोल धाःसा तामांगतय् स्वयां २० गुना चिकूगु थाय् बिल धकाः सकथासं विरोध जुयाच्वंगु दु । यदि थुलि हे जक थाय् नेवाःतय्त बिल धाःसा थुकिं नेवाः प्रदेशया विकासया लँपुयात अवरुद्ध याना बी धइगु विश्लेषण यासें नेवाःतय्सं थ्व लागा थःपिंत मगाः धइगु सः तया वयाच्वंगु दु । थ्व सन्दर्भय् नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं थःगु हे छगू नक्सा नं तयार यानातःगु दु । सम्मेलनं उगु नक्सायात कयाः नं सहलह जुइ ।
नेवाः प्रदेश धायेवं अन नेवाःत हे जक च्वने दइ, मेपिं च्वने दइ मखुगु खः ला धइगु भ्रम नं थन न्यंकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । वास्तवय् थ्व गलत खः । नेवाः प्रदेश मात्र नेवाःतय्गु प्रदेश मखु । थन दुने गुलि नं जातिया मनूत च्वनाच्वंगु दु उपिं फुकसिगु मंकाः प्रदेश खः । फरक थुलि जक खः कि थन थ्वहे लागाय् च्वना वयाच्वंपिं आदिवासी नेवाःतय्त राज्यया थीथी निकायय् अग्राधिकार दइ । नेवाःतय्त अग्राधिकार दइ धायेबलय् मेगु जातियात छु दइ ले धइगु न्ह्यसः वयेफु । नेवाः प्रदेश दुने खय्, ब्रम्हू, गुरुङ, मगः, तामांग आदि गुलि नं जातिया मनूत च्वनाच्वंगु दु उमिगु नं देय्या थीथी थासय् थःथःगु हे जातीय प्रदेश दइ । उमिसं थःगु अग्राधिकार अन हे वनाः उपभोग याये खनी । थ्व अग्राधिकार धइगु राजनीतिया सवालय् खः । बाँकी आर्थिक, शैक्षिक, व्यापारिक आदि फुक्कं मामिलाय् उमित समान अधिकार दइ । थौं विश्वय् छगू देशं मेगु देशय् वनाः लगानी याइगु बहुराष्ट्रिय अवधारणा विकास जुयाच्वंगु इलय् छगू हे देशया छगू जातिया मनुखं मेगु प्रदेशय् वनाः व्यापार, व्यवसाय, रोजगारी याये मखनी धइगु ला सवाल हे जुइ मखु । थ्व खँयात सकसितं थुइका बीगु थ्व राजनीतिक सम्मेलनया उद्देश्य खः ।
नेवाः प्रदेश नेपाःया राजधानी नं खः । सम्भवतः संघीय प्रणाली वयेधुंकाः नं थ्व राजधानी हे कायम जुयाच्वनी । राजधानी जुइबलय् थन देशय् दक्व थाय्या मनूत वयाः च्वं वइगु निश्चित दु । अज्याःगु अवस्थाय् थनया स्थानीय नेवाःतय् संस्कृति, भाषा, जाति, जनजीवन, रहनसहन व सम्पदाया संरक्षण गय् यानाः यायेगु खः उकियात बारे चिउताः तयेमाःगु तःधंगु आवश्यकता दु । थ्व सवालय् नं राजनीतिक सम्मेलनं सहलह ब्याकी ।
उकथं हे नेवाःत धइपिं देय्न्यंकं हे छरे जुयाः च्वनाच्वंगु जाति खः । स्वनिगलं पिने नं नेवाःत आर्थिक, सामाजिक, राजनीतिक रुपं बांलाःगु हे थाय् कयाः च्वनाच्वंगु दु । स्वनिगलं पिनेया आपालं बजार निर्माण यायेगु ज्याय् नेवाःतय् हिचःति हाःगु दु । थौं संघीय व्यवस्था वयेधुंकल धायेवं नेवाःत थःपिंसं निर्माण यानातःगु उगु सम्पूर्ण सम्पत्ति व 'स्टेटस' त्वःताः नेवाः प्रदेशय् च्वं वये फइ मखु । अज्याःगु अवस्थाय् उमिगु अधिकार अन हे सुरक्षित यायेमाःगु नं तःधंगु आवश्यकता दु । उकिं पिने च्वंपिं नेवाःतय्गु आर्थिक, राजनीतिक अधिकारत गय् यानाः कायम यायेगु धइगु खँय् नं सम्मेलनय् सहलह ब्याकीगु निश्चित दु । थुगुसी स्वनिगलं पिने सक्रिय जुयाच्वंगु थीथी राजनीतिक पार्टीया नेवाः कार्यकर्तातय्सं नं ब्वति काः वइगु जूगुलिं अन हे च्वनाः राजनीति यायेमाःपिं नेवाः कार्यकर्तातय्गु भविष्य छु जुइगु खः थुकियात कयाः व्यापक सहलह जुइगु नं अनिवार्य खः ।
सम्मेलन थ्वहे वइगु मंसीर १७, १८ व १९ गते यानाः स्वन्हुयंकं याइगु ग्वसाः दु । सम्मेलनया उलेज्या ख्वपया लाय्कुलिइ जुइ । ख्वपया नेवाःतय्सं ख्वप देय्यात नेवाः प्रदेशया राजधानी दयेके माली धइगु प्रस्ताव हयाच्वंगु दु । लिसें जातीय राज्य निर्माणया विरोधी पार्टी नेमकिपाया बहुसंख्यक नेवाः कार्यकर्तात च्वनीगु ख्वप देशय् थ्व सम्मेलन जुइबलय् अन नं नेवाः राज्यया अवधारणा थुइके बीत तिबः हे जुइगु खनेदु ।
नेवाः लागाय् नेवाः स्वायत्त राज्य पलिस्था यायेगु आन्दोलनया नेतृत्व यानाः न्ह्याःवयाच्वंगु नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिपाखें नेवाः राज्य दुने नेवाःतय्गु राजनीतिक अधिकार गय् यानाः सुनिश्चित जुइ धइगु विषयय् सहलह ब्याकेत नेवाः राजनीतिक सम्मेलन यायेत्यंगु दु । नेवाःतय्सं आः तक जातीय अधिकार, भाषिक अधिकार वा मेमेगु अधिकारया खँ ब्याकेत जक थज्याःगु सम्मेलन याना वयाच्वंगु खः । तर थुगुसी थ्व सिबें पाक्क नेवाःतय् राज्य व अन दुने नेवाःतय् अधिकार धइगु विषययात कयाः देय्न्यंकंया नेवाःत छथाय् मुनाः थ्व सम्मेलन यायेत्यंगु खः ।खतुं नेवाःतय् राजनीतिक मुद्दायात कयाः नेवाः देय् दबूपाखें नं राजनीतिक सम्मेलन मयाःगु मखु । तर व देय् दबूया जक प्रतिनिधित च्वनाः याःगु सम्मेलन खः । थुगुसी जुइत्यंगु सम्मेलनय् थीथी राजनीतिक पार्टीया जातीय कवःया प्रतिनिधितय्सं ब्वति कायेत्यंगु दु । उकिं थुगुसी जुइगु सम्मेलनया बिस्कं महत्व दु । नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिइ एनेकपा माओवादी, नेपाली कांग्रेस, नेकपा-एमाले व नेपाः राष्ट्रिय पार्टीया कवः नं दुजःया रुपय् च्वनाच्वंगु दु । उकिं सम्मेलनय् थ्व पार्टीया प्रतिनिधितय्सं नं सक्रिय रुपं ब्वति काइगु जुयाच्वंगु दु । थ्व ल्याखं नेवाः राजनीतियात कयाः राजनीतिक पार्टीया नेवाः प्रतिनिधितय्सं समेत ब्वति कयाः सम्पन्न जुइत्यंगु न्हापांगु राजनीतिक सम्मेलन थ्वहे खः धाःसां जिउ ।
सम्मेलनय् न्ह्यब्वयेगु लागिं थीथी राजनीतिक दस्तावेज तयार यानातःगु दु । थुकी खास यानाः नेवाः स्वायत्त राज्यया भूगोल, अन दुने च्वंपिं आदिवासी नेवाःतय्त दइगु अग्राधिकार, अन दुने च्वंपिं गैर नेवाःतय्गु अधिकार, मेमेगु प्रदेशय् च्वनीपिं नेवाःतय् अधिकार आदि थेंज्याःगु ज्वलन्त व सकस्यां चिउताःया विषय जुयाच्वंगु सवालय् थीथी नीति पारित याइगु खँ ग्वसाःखलकं धाःगु दु । संविधानसभाया राज्य पुनर्संरचना समितिं तयार याःगु १४ प्रदेशया नक्साय् नेवाः प्रदेशयात तसकं म्हो जक भूगोल बियातःगु दु । जनसंख्याया ल्याखं तामांग जाति ति हे ल्याः दुपिं नेवाःतय्त भूगोल धाःसा तामांगतय् स्वयां २० गुना चिकूगु थाय् बिल धकाः सकथासं विरोध जुयाच्वंगु दु । यदि थुलि हे जक थाय् नेवाःतय्त बिल धाःसा थुकिं नेवाः प्रदेशया विकासया लँपुयात अवरुद्ध याना बी धइगु विश्लेषण यासें नेवाःतय्सं थ्व लागा थःपिंत मगाः धइगु सः तया वयाच्वंगु दु । थ्व सन्दर्भय् नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं थःगु हे छगू नक्सा नं तयार यानातःगु दु । सम्मेलनं उगु नक्सायात कयाः नं सहलह जुइ ।
नेवाः प्रदेश धायेवं अन नेवाःत हे जक च्वने दइ, मेपिं च्वने दइ मखुगु खः ला धइगु भ्रम नं थन न्यंकेगु ज्या जुयाच्वंगु दु । वास्तवय् थ्व गलत खः । नेवाः प्रदेश मात्र नेवाःतय्गु प्रदेश मखु । थन दुने गुलि नं जातिया मनूत च्वनाच्वंगु दु उपिं फुकसिगु मंकाः प्रदेश खः । फरक थुलि जक खः कि थन थ्वहे लागाय् च्वना वयाच्वंपिं आदिवासी नेवाःतय्त राज्यया थीथी निकायय् अग्राधिकार दइ । नेवाःतय्त अग्राधिकार दइ धायेबलय् मेगु जातियात छु दइ ले धइगु न्ह्यसः वयेफु । नेवाः प्रदेश दुने खय्, ब्रम्हू, गुरुङ, मगः, तामांग आदि गुलि नं जातिया मनूत च्वनाच्वंगु दु उमिगु नं देय्या थीथी थासय् थःथःगु हे जातीय प्रदेश दइ । उमिसं थःगु अग्राधिकार अन हे वनाः उपभोग याये खनी । थ्व अग्राधिकार धइगु राजनीतिया सवालय् खः । बाँकी आर्थिक, शैक्षिक, व्यापारिक आदि फुक्कं मामिलाय् उमित समान अधिकार दइ । थौं विश्वय् छगू देशं मेगु देशय् वनाः लगानी याइगु बहुराष्ट्रिय अवधारणा विकास जुयाच्वंगु इलय् छगू हे देशया छगू जातिया मनुखं मेगु प्रदेशय् वनाः व्यापार, व्यवसाय, रोजगारी याये मखनी धइगु ला सवाल हे जुइ मखु । थ्व खँयात सकसितं थुइका बीगु थ्व राजनीतिक सम्मेलनया उद्देश्य खः ।
नेवाः प्रदेश नेपाःया राजधानी नं खः । सम्भवतः संघीय प्रणाली वयेधुंकाः नं थ्व राजधानी हे कायम जुयाच्वनी । राजधानी जुइबलय् थन देशय् दक्व थाय्या मनूत वयाः च्वं वइगु निश्चित दु । अज्याःगु अवस्थाय् थनया स्थानीय नेवाःतय् संस्कृति, भाषा, जाति, जनजीवन, रहनसहन व सम्पदाया संरक्षण गय् यानाः यायेगु खः उकियात बारे चिउताः तयेमाःगु तःधंगु आवश्यकता दु । थ्व सवालय् नं राजनीतिक सम्मेलनं सहलह ब्याकी ।
उकथं हे नेवाःत धइपिं देय्न्यंकं हे छरे जुयाः च्वनाच्वंगु जाति खः । स्वनिगलं पिने नं नेवाःत आर्थिक, सामाजिक, राजनीतिक रुपं बांलाःगु हे थाय् कयाः च्वनाच्वंगु दु । स्वनिगलं पिनेया आपालं बजार निर्माण यायेगु ज्याय् नेवाःतय् हिचःति हाःगु दु । थौं संघीय व्यवस्था वयेधुंकल धायेवं नेवाःत थःपिंसं निर्माण यानातःगु उगु सम्पूर्ण सम्पत्ति व 'स्टेटस' त्वःताः नेवाः प्रदेशय् च्वं वये फइ मखु । अज्याःगु अवस्थाय् उमिगु अधिकार अन हे सुरक्षित यायेमाःगु नं तःधंगु आवश्यकता दु । उकिं पिने च्वंपिं नेवाःतय्गु आर्थिक, राजनीतिक अधिकारत गय् यानाः कायम यायेगु धइगु खँय् नं सम्मेलनय् सहलह ब्याकीगु निश्चित दु । थुगुसी स्वनिगलं पिने सक्रिय जुयाच्वंगु थीथी राजनीतिक पार्टीया नेवाः कार्यकर्तातय्सं नं ब्वति काः वइगु जूगुलिं अन हे च्वनाः राजनीति यायेमाःपिं नेवाः कार्यकर्तातय्गु भविष्य छु जुइगु खः थुकियात कयाः व्यापक सहलह जुइगु नं अनिवार्य खः ।
सम्मेलन थ्वहे वइगु मंसीर १७, १८ व १९ गते यानाः स्वन्हुयंकं याइगु ग्वसाः दु । सम्मेलनया उलेज्या ख्वपया लाय्कुलिइ जुइ । ख्वपया नेवाःतय्सं ख्वप देय्यात नेवाः प्रदेशया राजधानी दयेके माली धइगु प्रस्ताव हयाच्वंगु दु । लिसें जातीय राज्य निर्माणया विरोधी पार्टी नेमकिपाया बहुसंख्यक नेवाः कार्यकर्तात च्वनीगु ख्वप देशय् थ्व सम्मेलन जुइबलय् अन नं नेवाः राज्यया अवधारणा थुइके बीत तिबः हे जुइगु खनेदु ।
