मंकाः संघर्ष समितिया ताःचा सुइके?
राजेन मानन्धर
संघर्ष धइगु योजना दयेकाः साइत स्वयाः शुरु याइ मखु। थ्व ला आवश्यकतां मनूतय्त घ्वातुघ्वानाः याकी, सुयात छु यायेमाः वं अन व याइ। सुनां गुलि फु उलि उपलब्धि हासिल याइ, संघर्षयात न्ह्याकेफुम्ह नेताया जन्म नं अनं हे जुइ। तर नेवाःतय्गु सवालय् धाःसा थ्व संर्घष व आन्दोलनया सामान्य नियम लागु जुइ मखु। आःतक जूगु, जुल धयातःगु दक्व धयाथें आन्दोलन लमियात भम्चा स्वकाः बाजं थाकाः ब्याहा याये थें हे जक जुयाच्वंगु दु। अथे जुयाः अन माजु जुइम्हेसिया ग्वःतोलाया सिखः क्वखायेगु खँ तःक्वः जुइ, मिजंयात यःम्ह खः लाकि मखु धइगु खँ जुइ मखु। आः इलय् ब्यलय् नेवाः बुखँपती वइगु नेवाः स्वायत्त राज्य दइबलय्यात धकाः दयेकातःगु संघर्ष समिति छगू अज्याःगु हे तामझामया ज्याझ्वः खः ।
धयाच्वनेम्वाः नेवाः राज्य थःगु स्वाभिमान दुपिं हरेक नेवाःतय्गु म्हगस खः, थःगु अस्तित्वया चिल्लाय् खः। अले थ्व हयेगु (बिलकि ल्हाः फया कायेगु)जिम्मा थःत नेवाः राज्यया निंतिं पाये धकाः वःगु खलःपुचःया सामुहिक रुपकथं नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं काःगु जुल। अन दुपिं गुलिं गुलिं खलः पुचः ला नेवाः राज्यप्रति कटिबद्ध हे खनेदु। अथेसां लसिंया काय् नं लोकेश्वर जुइफु धइगु बाखंपाखें प्रभावित जुयाः हे जुइ, झीसं गुलिगुलिसिगु आगं सीक सीकं नं स्वीकार याना। मेगु विकल्प दयेके मफुगु नं नियमित आकस्मिकता जक जुइफु झीगु।
अन्तरिम संविधानय् संघीयता च्वयेवं दंगु थ्व समिति गर्भाधानया इलंनिसें न्ह्यसःचिंया पुखुली लाल कयाच्वंगु दु। ब्यंकेगु ईनिसें नेवाःतय्सं थ्वयात म्हसीका कायेमफुगुलिं आः थ्वं सुलिसे इहिपा याइगु खः धकाः मनूतय्सं स्वयाच्वंगु दु। थ्व इलय् आः साधारण नेवाःतय्गु न्ह्यपुइ छगू न्यने मजिउग न्ह्यसः दना वयाच्वंगु दु - धाथें थ्व संघर्ष समितिया ताःचा सुयाके जुइ? अथवा थुकियात ताःचां प्याखं हुलीम्ह कतांमरियात थें लिउने सुनां दम तयाच्वन जुइ?
अबुया नं उलि हे काय्या नं उलि हे अंश दइगु थुकिया संरचना हे अजब। हानं दक्व हे अध्यक्ष जुइमास्ति वइगु अले दक्वसित लय्तायेकेत पालंपाः अध्यक्षया सिरपेचं पुइगु इच्छा पुवंका बीगु थुकिया विधान नं चिन्तामणी झोला स्वया म्हो तिलस्मी मजू। पिने नापलाःसा भ्यराभ्यर जुइगु राजनीतिक प्रवृत्तियापिं नं थन छगू हे लाइनय् आज्ञाकारी मस्त थें च्वनेफूगु नं थुकिया मेगु अजूचायापुगु प्रकृति खः। थःथःगु पार्टीया संघीय व्यवस्था व अझ जातीय अग्राधिकारया औपचारिक अवधारणा स्वयाः आगरां देगरां पाःसां थन धाःसा क्रान्तिकारी स्वयाः नं क्रान्तिकारी जुयाः थुगु "ट्याबु" विषयय् तिंतिं न्हुयाः हालाच्वंगु दइ, थःगु पार्टीया हे ध्वाँय् ज्वनाः। अथेसां थ्व संघर्ष समितिइ च्वंपिंत थःगु पार्टी लाइन स्वयां ब्यागलं खँ तल धकाः थौं तक सुयातं कारवाही याःगु वा स्पष्टीकरण तक नं फ्वंगु खने मदुनि ।
माउपार्टीया नेतां हाकु लंसुरुवाः फिनाः बसन्तपुरय् नेवाः राज्य घोषणा याःगु गुलिचां मदुनिबलय् मचापार्टीया सक्रिय सहभागिता सहित दशरथ रंगशालाय् भव्य घोषणा जुल नेवाः राज्यया। अन याये धकाः धयाः नं मयाःगु ज्या दक्वयात ल्वःमं ख्यःमं धकाः धया हे छ्वत धाःसां नं उगु घोषणा धुंकाः यायेमाःगु ज्या मयासे च्वंगुयात धाःसा उलि सहज कथं काये फइ मखु। मचा बुइके सःसा मचायात माःगु संस्कार व पौष्टिक आहारया व्यवस्था याना बीमाः धकाः अबु जुइसःपिंत सुनां स्यना च्वनेम्वाः। उकिं राज्य दयेके धुंकाः नं थुकिं गुगुं कथंया प्रशासनिक इकाइया अस्तित्व खंके मफुत, थन प्रशासन चले याइपिं मनूतय्गु किपालु मलुत, सुरक्षा बीपिनिगु सासः मलुत, थनया आर्थिक, सामाजिक, शैक्षिक, भाषिक नीति आदि धकाः पित बिउगु भ्वं मस्त भ्वय् म्हितूथाय् तकं उल्लेख मजुल। आखिर थ्व नं माओवादीं बसन्तपुरय् याःगु घोषणा स्वयां एक छटाक नं झ्यातु मजुल। याइगु हे खःसा अपाय्जिगु ज्या यायेधुंकाः कम से कम थुकिं थःगु राज्य थपाय्धनेमाः धकाः तक धाइगु जुइ, मधाः, बरु नेवाः सभासद्त नं जानाः दयेकातःगु सिन्हःपता पाय्धंगु नेवाः राज्ययात माकःमतिना यानाः घय्घय् पुनाच्वन। अले थुकिं अःपुक म्हिगः तिनि वःपिं ६५ प्रतिशत आप्रवासी खय्, सँय् व मर्स्यातय्त थः नालाः उमित नेवाः राज्यया नागरिकता तकं बीत तयार जुल, उमिगु अधिकार रक्षाया निंतिं थः प्रतिवद्ध धकाः छाति चकंकाः भाषण नं मुइकल। थ्व खँ अःपुक पचे जुइ मखु छम्ह सच्चा नेवाःयात ।
देशय् छकःयां छकः संविधान च्वयाच्वन, वहे संविधानं दया माया याःसा जक नेवाः राज्य दइगु थुइकाः नं थ्व समितिं उकियात दवाबया नामय् छम्ह सभासद्यात थःगु ल्हाःचिंया प्वः लःल्हायेगु बाहेक व खःथें न्यंक बानेश्वरय् हुल क्यनेगु बाहेक मेगु तात्विक रुपं दबाव बी मफुत थुकियात नं अल्छिपह जक धायेगु पाय्छि जुइ मखु। अनंलि थ्व समितिं मेमेगु राज्यया सिमांकन, शासन पद्धति, निर्वाचन पद्धति, नागरिक परिचयपत्र अले थःगु राज्यया लः, मत, खुसि, पहाड, देगः अले न्हाय्च्वकाय् च्वनाच्वंपिं सुकुम्बासी आदिया विषयय् नवाये मफुगुयात नं ल्वःमंगु जक धाये फइ मखु। पिनें वःपिंसं थन क्यनीगु उभौली, ल्होसर, छठया नाटक व आः वयाः पशुपतिइ किरात तयेगु लास थुने दयेमाःगु आन्दोलनयात अथें लाटां केरा स्वः थें स्वया जक च्वंगु मखु थ्व समितिं ।
समग्र रुपं धायेबलय् थ्व समिति पिनें स्वयेबलय् गुलि हिसिचा दु, माया वनापुसेच्वं अले निरिह खनेदु, दुनेया खँ उलि सरल मदु। उकिं हे थ्वं याइगु दक्व धया थें ज्याझ्वलय् ल्वःमंगु, द्वंगु खँत दयाच्वनी। नेवाः एकता दिवसया झाँकीइ तक वःबलय् गुलि नं ल्वःमन, द्वन, व ला नियोजित रुपं हे जूगु खः ।
आः खुनु थुइकेमाल, ध्वंचित पाः तयां खाचा ल्यनाच्वनी मखु। अन निकथंया राजनीतिक शक्ति हाबी दु - छखलः पिनें पिनें जातीय राज्यया वकालत यानाः नं केन्द्रीयस्तरय् थ्वपाखे पलाः मछीगु जक मखु, थःगु थ्व ज्याया निंतिं दयेकातःगु कचापुचः तकयात नं डिफंक याना तःगु पार्टी। मेखलः धइगु ततःसलं हे संघीय व्यवस्था व जातीय राज्य मजिउ धकाः हालाच्वनीगु पार्टीत। थुमिगुपाखें छु आश याये फइ? उकिं आः नेवाःतय्गु राज्य गुलि नेवाःराज्य जुइ धइगु वहे कतांमरिचित लिउनें दम तइम्हेस्यां जक सिउ, छि जि ला फगत स्वकुमि जक ।
संघर्ष धइगु योजना दयेकाः साइत स्वयाः शुरु याइ मखु। थ्व ला आवश्यकतां मनूतय्त घ्वातुघ्वानाः याकी, सुयात छु यायेमाः वं अन व याइ। सुनां गुलि फु उलि उपलब्धि हासिल याइ, संघर्षयात न्ह्याकेफुम्ह नेताया जन्म नं अनं हे जुइ। तर नेवाःतय्गु सवालय् धाःसा थ्व संर्घष व आन्दोलनया सामान्य नियम लागु जुइ मखु। आःतक जूगु, जुल धयातःगु दक्व धयाथें आन्दोलन लमियात भम्चा स्वकाः बाजं थाकाः ब्याहा याये थें हे जक जुयाच्वंगु दु। अथे जुयाः अन माजु जुइम्हेसिया ग्वःतोलाया सिखः क्वखायेगु खँ तःक्वः जुइ, मिजंयात यःम्ह खः लाकि मखु धइगु खँ जुइ मखु। आः इलय् ब्यलय् नेवाः बुखँपती वइगु नेवाः स्वायत्त राज्य दइबलय्यात धकाः दयेकातःगु संघर्ष समिति छगू अज्याःगु हे तामझामया ज्याझ्वः खः ।
धयाच्वनेम्वाः नेवाः राज्य थःगु स्वाभिमान दुपिं हरेक नेवाःतय्गु म्हगस खः, थःगु अस्तित्वया चिल्लाय् खः। अले थ्व हयेगु (बिलकि ल्हाः फया कायेगु)जिम्मा थःत नेवाः राज्यया निंतिं पाये धकाः वःगु खलःपुचःया सामुहिक रुपकथं नेवाः स्वायत्त राज्य मंकाः संघर्ष समितिं काःगु जुल। अन दुपिं गुलिं गुलिं खलः पुचः ला नेवाः राज्यप्रति कटिबद्ध हे खनेदु। अथेसां लसिंया काय् नं लोकेश्वर जुइफु धइगु बाखंपाखें प्रभावित जुयाः हे जुइ, झीसं गुलिगुलिसिगु आगं सीक सीकं नं स्वीकार याना। मेगु विकल्प दयेके मफुगु नं नियमित आकस्मिकता जक जुइफु झीगु।
अन्तरिम संविधानय् संघीयता च्वयेवं दंगु थ्व समिति गर्भाधानया इलंनिसें न्ह्यसःचिंया पुखुली लाल कयाच्वंगु दु। ब्यंकेगु ईनिसें नेवाःतय्सं थ्वयात म्हसीका कायेमफुगुलिं आः थ्वं सुलिसे इहिपा याइगु खः धकाः मनूतय्सं स्वयाच्वंगु दु। थ्व इलय् आः साधारण नेवाःतय्गु न्ह्यपुइ छगू न्यने मजिउग न्ह्यसः दना वयाच्वंगु दु - धाथें थ्व संघर्ष समितिया ताःचा सुयाके जुइ? अथवा थुकियात ताःचां प्याखं हुलीम्ह कतांमरियात थें लिउने सुनां दम तयाच्वन जुइ?
अबुया नं उलि हे काय्या नं उलि हे अंश दइगु थुकिया संरचना हे अजब। हानं दक्व हे अध्यक्ष जुइमास्ति वइगु अले दक्वसित लय्तायेकेत पालंपाः अध्यक्षया सिरपेचं पुइगु इच्छा पुवंका बीगु थुकिया विधान नं चिन्तामणी झोला स्वया म्हो तिलस्मी मजू। पिने नापलाःसा भ्यराभ्यर जुइगु राजनीतिक प्रवृत्तियापिं नं थन छगू हे लाइनय् आज्ञाकारी मस्त थें च्वनेफूगु नं थुकिया मेगु अजूचायापुगु प्रकृति खः। थःथःगु पार्टीया संघीय व्यवस्था व अझ जातीय अग्राधिकारया औपचारिक अवधारणा स्वयाः आगरां देगरां पाःसां थन धाःसा क्रान्तिकारी स्वयाः नं क्रान्तिकारी जुयाः थुगु "ट्याबु" विषयय् तिंतिं न्हुयाः हालाच्वंगु दइ, थःगु पार्टीया हे ध्वाँय् ज्वनाः। अथेसां थ्व संघर्ष समितिइ च्वंपिंत थःगु पार्टी लाइन स्वयां ब्यागलं खँ तल धकाः थौं तक सुयातं कारवाही याःगु वा स्पष्टीकरण तक नं फ्वंगु खने मदुनि ।
माउपार्टीया नेतां हाकु लंसुरुवाः फिनाः बसन्तपुरय् नेवाः राज्य घोषणा याःगु गुलिचां मदुनिबलय् मचापार्टीया सक्रिय सहभागिता सहित दशरथ रंगशालाय् भव्य घोषणा जुल नेवाः राज्यया। अन याये धकाः धयाः नं मयाःगु ज्या दक्वयात ल्वःमं ख्यःमं धकाः धया हे छ्वत धाःसां नं उगु घोषणा धुंकाः यायेमाःगु ज्या मयासे च्वंगुयात धाःसा उलि सहज कथं काये फइ मखु। मचा बुइके सःसा मचायात माःगु संस्कार व पौष्टिक आहारया व्यवस्था याना बीमाः धकाः अबु जुइसःपिंत सुनां स्यना च्वनेम्वाः। उकिं राज्य दयेके धुंकाः नं थुकिं गुगुं कथंया प्रशासनिक इकाइया अस्तित्व खंके मफुत, थन प्रशासन चले याइपिं मनूतय्गु किपालु मलुत, सुरक्षा बीपिनिगु सासः मलुत, थनया आर्थिक, सामाजिक, शैक्षिक, भाषिक नीति आदि धकाः पित बिउगु भ्वं मस्त भ्वय् म्हितूथाय् तकं उल्लेख मजुल। आखिर थ्व नं माओवादीं बसन्तपुरय् याःगु घोषणा स्वयां एक छटाक नं झ्यातु मजुल। याइगु हे खःसा अपाय्जिगु ज्या यायेधुंकाः कम से कम थुकिं थःगु राज्य थपाय्धनेमाः धकाः तक धाइगु जुइ, मधाः, बरु नेवाः सभासद्त नं जानाः दयेकातःगु सिन्हःपता पाय्धंगु नेवाः राज्ययात माकःमतिना यानाः घय्घय् पुनाच्वन। अले थुकिं अःपुक म्हिगः तिनि वःपिं ६५ प्रतिशत आप्रवासी खय्, सँय् व मर्स्यातय्त थः नालाः उमित नेवाः राज्यया नागरिकता तकं बीत तयार जुल, उमिगु अधिकार रक्षाया निंतिं थः प्रतिवद्ध धकाः छाति चकंकाः भाषण नं मुइकल। थ्व खँ अःपुक पचे जुइ मखु छम्ह सच्चा नेवाःयात ।
देशय् छकःयां छकः संविधान च्वयाच्वन, वहे संविधानं दया माया याःसा जक नेवाः राज्य दइगु थुइकाः नं थ्व समितिं उकियात दवाबया नामय् छम्ह सभासद्यात थःगु ल्हाःचिंया प्वः लःल्हायेगु बाहेक व खःथें न्यंक बानेश्वरय् हुल क्यनेगु बाहेक मेगु तात्विक रुपं दबाव बी मफुत थुकियात नं अल्छिपह जक धायेगु पाय्छि जुइ मखु। अनंलि थ्व समितिं मेमेगु राज्यया सिमांकन, शासन पद्धति, निर्वाचन पद्धति, नागरिक परिचयपत्र अले थःगु राज्यया लः, मत, खुसि, पहाड, देगः अले न्हाय्च्वकाय् च्वनाच्वंपिं सुकुम्बासी आदिया विषयय् नवाये मफुगुयात नं ल्वःमंगु जक धाये फइ मखु। पिनें वःपिंसं थन क्यनीगु उभौली, ल्होसर, छठया नाटक व आः वयाः पशुपतिइ किरात तयेगु लास थुने दयेमाःगु आन्दोलनयात अथें लाटां केरा स्वः थें स्वया जक च्वंगु मखु थ्व समितिं ।
समग्र रुपं धायेबलय् थ्व समिति पिनें स्वयेबलय् गुलि हिसिचा दु, माया वनापुसेच्वं अले निरिह खनेदु, दुनेया खँ उलि सरल मदु। उकिं हे थ्वं याइगु दक्व धया थें ज्याझ्वलय् ल्वःमंगु, द्वंगु खँत दयाच्वनी। नेवाः एकता दिवसया झाँकीइ तक वःबलय् गुलि नं ल्वःमन, द्वन, व ला नियोजित रुपं हे जूगु खः ।
आः खुनु थुइकेमाल, ध्वंचित पाः तयां खाचा ल्यनाच्वनी मखु। अन निकथंया राजनीतिक शक्ति हाबी दु - छखलः पिनें पिनें जातीय राज्यया वकालत यानाः नं केन्द्रीयस्तरय् थ्वपाखे पलाः मछीगु जक मखु, थःगु थ्व ज्याया निंतिं दयेकातःगु कचापुचः तकयात नं डिफंक याना तःगु पार्टी। मेखलः धइगु ततःसलं हे संघीय व्यवस्था व जातीय राज्य मजिउ धकाः हालाच्वनीगु पार्टीत। थुमिगुपाखें छु आश याये फइ? उकिं आः नेवाःतय्गु राज्य गुलि नेवाःराज्य जुइ धइगु वहे कतांमरिचित लिउनें दम तइम्हेस्यां जक सिउ, छि जि ला फगत स्वकुमि जक ।
http://www.nepalmandal.com/content/12570.html
No comments:
Post a Comment